Cosmos StarLine
Bilinen en eski meteor yağmurlarından ve muhtemelen en eskisi olan Lyrid meteor yağmuru geri dönüyor. Üç buçuk aylık bir aranın ardından bu muhteşem şölene şahit olacağız. Özellikle “yıldız kaymaları” veya “düşen yıldızlar” için gece gökyüzünü izleyen gökbilim meraklıları bundan keyif alacaktır.
Aslında yıl boyunca birçok meteor yağmuru olmaktadır. Ancak bunların yalnızca on tanesi ‘başlıca’ veya en iyi meteor yağmurları olarak kabul edilmektedir. En son böyle bir yağmur, 3 Ocak’ta gerçekleşen Quadrantidler idi. Ancak o günden sonra bu yıl için başka dikkat çekici bir meteor yağmuru olmadı.
Fakat bu durum, Lyrid meteor yağmuru sayesinde değişecek. Meteor yağmuru buradan izlenebilecek.
Hollandalı-Amerikalı meteor uzmanı Peter Jenniskens, Lyridleri “Kuzey Yarımküre’deki gözlemciler için baharın simgesel leyleği” olarak tanımlıyor. Bunun nedeni ise, “Şubat ve Mart aylarında düşük meteor oranlarının” ardından gelmesidir.
Bu Yıl Lyrid Meteor Yağmuru Gözlem İçin İyi Bir Yıl
Lyrid meteor yağmuru için zirve zamanı belirsiz
Lyrid meteor yağmurunun zirve noktası, 22 Nisan Salı sabahı olacak gibi görünmektedir. Bu yıl Ay, çok fazla ışık kirliliği yaratmazsa gözlem kolaylaşacaktır. Ay, sönük bir hilal fazında olacaktır. Yalnızca %36 aydınlanacak ve yerel yaz saatiyle sabah 3:30’a kadar doğmayacak.
Ancak, Lyridler güvenilir bir meteor yağmuru olsa da, her zaman bir uyarı ile gelirler. Çoğu zaman kaçırılabilirler; aktivite patlamaları genellikle yalnızca birkaç saat sürer. Uluslararası Meteor Organizasyonu (IMO) 2025 Meteor Yağmuru Takvimi’ne göre, maksimum aktivite saati, 1988-2000 yılları arasındaki gözlemlerden elde edilen verilere dayalı olarak, 1330 Evrensel Zaman (UTC) veya 9:30 AM ET civarında olması beklenmektedir. Bu, Hawaii’de yaşayanlar için uygun bir gözlem zamanı olacaktır. Çünkü sabah alacakaranlık başlamadan önce gökyüzü kararmış olacak.
Ancak son yıllarda, Lyrid zirve zamanı daha değişken oldu. Özellikle bu yıl için, 10:30 UT ile 18:00 UT arasında bir zaman diliminde zirve gerçekleşecektir. Eğer ilk zaman doğru çıkarsa, Batı ABD’nin Dağ ve Pasifik saat dilimlerindekiler avantajlı olacaktır. Çünkü zirve, sabah alacakaranlık başlamadan önce gerçekleşecektir.
En İyi Gözlem Zamanı: Gece Yarısı Sonrası
Meteorlar, Lyra takımyıldızındaki parlak yıldız Vega‘dan yayılıyormuş gibi görünmekte (bu yüzden “Lyrid” adı verilmiştir). Yolu, geriye doğru uzatıldığında Vega’ya birkaç derece yaklaşan her meteor Lyrid olabilmektedir. Tam zirveye ulaştıklarında, her üç ila beş dakikada bir meteor görülmesi beklenmektedir. Bunlar, ana meteor yağmurları arasında en zayıf olanlardan biri olarak kabul edilse de, Lyrid meteorları oldukça parlak ve hızlıdır.
Saat gece yarısı civarında Vega, doğu-kuzeydoğu gökyüzünün üçte biri kadar yüksekte bulunacaktır. Günün ilk ışıkları saat 4:30 civarında belirmeye başladığında ise, Vega çok yüksek bir noktada — hemen hemen başımızın üstünde — doğu ufkunun üzerinde olacaktır.
Sürprizlere Hazırlıklı Olun
Lyridler, aynı zamanda zaman zaman sürprizlerle de bilinmektedir. Tarihsel kayıtlarda, özellikle MÖ 687 ve 15’te Çin’de, ve MS 1136’da Kore’de “yıldızlar yağmur gibi düştü” şeklinde anlatımlar bulunmaktadır. 20 Nisan 1803’te Richmond, Virginia’daki birçok kasaba sakini, gece saat 1-3 arasında zengin bir Lyrid gösterisini izleme fırsatı buldu. Meteorlar “gökyüzünün her noktasından, adeta roketler gibi yağmış” gibi görünüyordu.
1803’teki bu muazzam Lyrid yağmuru tamamen beklenmedikti. Çünkü 18. ve 19. yüzyılın başlarında meteorlar hakkında çok az şey biliniyordu. Ancak 1867’de Avusturyalı astronom Edmund Weiss ve Alman astronom Johann Gottfried Galle, Lyrid meteorlarının kaynağının Comet Thatcher‘ın gerisinde bıraktığı kozmik atıklar olduğunu hesapladılar. Bu kuyruklu yıldız, 415 yıllık bir yörüngede dönüyordu ve en son 1861 baharında görülmüştü.
Daha yakın bir geçmişte, 1922’de saatte 90 meteor görüldüğü kaydedilmiştir. Ardından, 22 Nisan 1945’te Japonya’dan, 67 dakika içinde 112 meteor (çoğunluğu Lyrid) gözlemlendiği bildirilmiştir. 1982’de ise saatte 90 meteor ve birkaç dakika süren 180-300 meteor patlaması yaşanmıştır.
Bu yüzden belki de alarmı 3 veya 4’te kurup pencerenin dışına bakmakta fayda olacaktır. Kim bilir, belki bir sürprizle karşılaşırsınız.
Bonus Meteor Gösterisi?
Lyridlerin yanı sıra, oldukça küçük bir ihtimal de olsa, oldukça parlak bir ateş topu meteorunun görülebilme olasılığı da var. Bu durum, 1960’lı yıllara dayanan iki tesadüfe dayanmaktadır. 23 Nisan 1962’de Kuzey New Jersey üzerinde geçen bir ateş topu ve 25 Nisan 1969’da İngiltere, Galler ve Kuzey İrlanda üzerinde patlayan bir meteor (bolit) yaklaşık 5 kg’lık bir taş meteoriti düşürmüştü. Geçmişte, NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu gibi ileri teknoloji teleskopları, Lyrid meteor yağmurunu gözlemlemiş ve bu tür olaylar, evrenin derinliklerine dair önemli veriler sunmuştur. Özellikle “En Uzak Galakside Oksijen” araştırması gibi çalışmalar, bu teleskopların hem uzak galaksilerden hem de Dünya’ya yakın gök olaylarından elde ettiği verilerin büyük önem taşıdığını göstermektedir.
Oxopage
