Tarihte Bugün 19 Mayıs

Tarihte Bugün 19 Mayıs, Mustafa Kemal’in Samsun’a Çıkışı. Osmanlı Devleti 1. Dünya Savaşı’ndan yenik ayrıldı ve 30 Ekim 1918 tarihinde bir ateşkes antlaşması imzaladı. Ancak imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması, şartları ağır olan ve Osmanlı’yı parçalayan bir antlaşmaydı. İtilaf Devletleri, Osmanlı’dan toprak koparmak için gereken koşulları antlaşma ile sağlamıştı. 7. ve 24. maddeler ile Osmanlı toprakları savunmasız bir duruma düşmüş bulunmaktaydı. Mütareke gereğince Türk ordusu terhis edilmiş, telgraf hatları, demir yolları, limanlar, Toros Tünelleri İtilafların kontrolüne geçti. Denizciliğe, askerliğe ve ticarete ilişkin her türlü araç ve gereçler yok edilmiştir. Kısacası Türk vatanı her yönden her şekilde işgal edilmiştir.

Halk Mondros Mütarekesi’ni, Halil İnalcık’ın deyimiyle “1911 yılından beri savaşmakta olan yorgun ve yaralı memleket, ağır şartlarına rağmen ferah bir kalp ile karşılamıştı.” Hatta İsmet İnönü bu konu hakkında şöyle diyor. “Hatırladığıma göre, İstanbul’da mütarekenin resmi makamlarda ve onunla alakadar olan çevrelerde yaptığı ilk etki çok iyi olmuştur. Mütarekenin ilanından sonraki on beş gün içinde İtilaf donanmasının İstanbul’a girmesinden, ilk İtilaf memurlarının ve çok fazla sayıda İtilaf askerlerinin İstanbul’da görülmesinden, askerlerin vazifeler almasından başka göze çarpacak, şikâyet edilecek bir şey yok zannolunuyordu.”

Tarihte Bugün 19 Mayıs: Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanması

Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanmasıyla birlikte yurdun dört bir yanında işgaller başladı. 13 Kasım 1918 tarihinde İtilaf Donanması 61 parça savaş gemisinden oluşan donanma ile İstanbul’a girdi. Daha sonra bu donanma sayısı 73’e çıktı. İstanbul’un fiilen işgali başladı. 30 Kasım 1918’de İngilizler Gelibolu’yu işgal ettiler. Yunanlılar 15 Mayıs 1919’de İzmir’i işgal ettiler.

Bu sırada Mustafa Kemal Paşa, Suriye’de bulunan Yıldırım Orduları Grup’u lağvedildiğinden İstanbul’a geldi. O, Suriye’de bulunduğu sırada ateşkes antlaşmasının şartlarını çok ağır bulduğunu ve bu ateşkesin imzalanmaması gerektiğini üst makamlara her türlü yolla duyurmuştu. Ancak istediği olmamıştı ve ateşkes imzalanmıştır. Bunun üzerine de Mustafa Kemal, milli bir direniş başlatılması gerektiğine karar verdi. Ama Mustafa Kemal Atatürk’ün o zamanlar aklındaki şey kabineye girerek Millî Mücadele’yi başlatmak için siyasi bir faaliyet yürütmekti. İsmet İnönü bu konuyla ilgili hatıralarında şöyle diyor. “Atatürk İstanbul’a geldiği zaman Ahmet İzzet Paşa istifa etmişti fakat sanıyorum ki yeni hükümet kurulmamıştı.”

Tarihte Bugün 19 Mayıs: Mustafa Kemal’in Samsun’a Çıkışı

21 Aralık 1918’de Mebusan Meclisi feshedilmesi

Atatürk bunun üzerine büyük bir siyasi faaliyete girişti. Ahmet İzzet Paşa riyasetinde bir kabine kurdurmak gibi teşebbüslere geçti. Bu ilk zamanlarda onun planı, Türkiye’yi siyasi yoldan siyasi tedbirlerle kurtarmak esasına dayanıyordu. Daha cephede iken Harbiye Nazırı olmayı düşünmüştür. Bunu telgrafla Ahmet İzzet Paşa’dan istemiş ayrıca padişaha yazılmıştır. Öğrendiğime göre Ahmet İzzet Paşa Atatürk’ü oyalamış ve kabineye almamıştı. Atatürk, Ahmet İzzet Paşa’yı sonuna kadar affetmedi.”

Mustafa Kemal Paşa, Ahmet İzzet Paşa’nın istifasını önleyemedi ve kabine düştü. 21 Aralık 1918’de Mebusan Meclisi feshedilmiştir. 1919 yılı başlarında Sadrazam Damat Ferit Paşa iktidara geldi. Siyasi faaliyetleri bir sonuç vermeyince Atatürk, çareyi Anadolu’da bir direniş ateşi yakmakta buldu. Bunun için Anadolu’ya geçmesi gerekiyordu. O sıralarda Karadeniz Rumların faaliyetleri yüzünden karışıktı. Atatürk önüne çıkan bu fırsatı değerlendirerek kendisini Anadolu’ya göndertmeyi başardı.

Mustafa Kemal Atatürk’ün Anadolu’ya geçişi

Mustafa Kemal Atatürk’ün Anadolu’ya geçişi kolay olmadı. Çünkü onun Anadolu’ya gidebilmesi için hem Padişah Vahdettin’den hem Sadrazam Damat Ferit Paşa’dan hem de İtilaf Devletleri’nden onay alması gerekiyordu. Vahdettin onay verdi çünkü Mustafa Kemal aynı zamanda Vahdettin’in Fahri Yaveri’ydi. Bu da padişahın olumsuz tutum sergilememesinde etken oldu. Damat Ferit Paşa, Mustafa Kemal’in Anadolu’ya gönderilmesi konusunun üzerinde çok durdu. Hatta İsmet İnönü hatıralarında Damat Ferit Paşa’nın Cevat Paşa ile bu konu hakkında görüştüğünü yazıyor. Mithat Atabay’ın yazdığına göre Mustafa Kemal, Damat Ferit Paşa’yı iktidardan düşürmek için kamuoyu oluşturmuştu. Bu yüzden Damat Ferit Paşa, Mustafa Kemal’in İstanbul’dan uzaklaşmasını faydalı buldu. İtilaf Devletleri de olumsuz bir karar vermedi.

Bütün bunların sonucunda Mustafa Kemal Paşa 16 Mayıs 1919 tarihinde Bandırma Vapuru ile 9. Ordu Müfettişi olarak çok geniş yetkilerle Samsun’a doğru yola çıktı. Bu yetkiler Nutuk’ta şöylegeçiyor: “Bu yetkiye göre Ankara’da bulunan 20. Kolordu ve bunun bağlı olduğu müfettişlik ile, Diyarbakır’daki kolordu ile ve hemen bütün Anadolu’da sivil örgütlerin başında bulunan yöneticilerle yazışabilecek ve ilişkiler kurabilecektim.” Ayrıca Nutuk’ta bu yetkilerin, Mustafa Kemal Paşa tarafından bizzat yazdırıldığı da geçmektedir.

Mustafa Kemal Atatürk, 19 Mayıs 1919 tarihinde Samsun’a çıktı. Böylelikle Millî Mücadele’nin en önemli adımı atılmıştır. 19 Mayıs 1919 tarihinden itibaren Millî Mücadele hız kazandı. Amasya ve Havza Genelgeleriyle yapılacak iş belirlenmiştir. Bunların akabinde düzenlenen Erzurum ve Sivas Kongreleriyle de Türk milletinin işgaller karşısında susmayacağı, bağımsızlıklarını kazanmak için harekete geçecekleri tüm dünyaya duyuruldu.