Kızamık Vakalarında Patlama

2025 yılıyla birlikte ABD, Kanada, Meksika, Güney Amerika ve Avrupa’da kızamık vakalarında patlama yaşanıyor. Kuzey ve Güney Amerika, geçen yıla kıyasla 11 kat daha fazla vaka bildirdi. Avrupa’da ise son 25 yılın en yüksek kızamık oranları kaydedilmiştir.

Özellikle ABD’de 2 Mayıs 2025 itibarıyla 30 eyalette toplam 935 vaka olduğu doğrulandığı açıklandı. 2024 yılında yalnızca 285 vaka bildirilmiştir. Kanada’da da 1.000’in üzerinde vakayla büyük bir salgın yaşanıyor.

Kızamık Vakalarında Patlama: Kızamık vakaları önceki yıllara göre nasıl değişti?

Uzmanlar durumu kızamık vakalarında patlama olarak yorumluyor

2000-2010 arasında ABD’de her yıl 100’den az kızamık vakası raporlanmıştır. 2010’dan itibaren, genelde aşısız topluluklarda 200 ila 300 arasında vaka görülmeye başlandı. Ancak 2019’da New York ve New Jersey’de 1.274 vaka ile büyük bir salgın yaşandı. Özellikle COVID-19 salgını sırasında 2020-2023 yılları arasında kızamık vakaları düştü. Ancak 2024’te pandemi öncesi seviyelere döndü. 2025’te ise vakaların çoğu Teksas’taki salgından kaynaklandığı bildirilmiştir. 6 Mayıs itibarıyla 702 vaka bildirilmiştir. 91 kişinin hastaneye kaldırıldığı; bunlardan ikisi çocuk, üç kişi hayatını kaybettiği açıklandı. Özellikle Teksas, 2025’te ABD’de kaydedilen 12 salgından birine ev sahipliği yaptı.

Dünya Sağlık Örgütü, Kuzey ve Güney Amerika’yı yüksek riskli bölgeler olarak tanımladı. Kanada, 19 Nisan itibarıyla 1.177 vaka bildirdi. Ancak vakaların 951’i, Ekim 2024’te New Brunswick’te başlayan ve yedi eyalete yayılan salgına aittir. Meksika ise 18 Nisan itibarıyla 421 doğrulanan vaka ve incelenen 384 şüpheli vaka raporladığını açıklamıştır. Özellikle Belize, 1991’den bu yana ilk kez iki kızamık vakası kaydetti. Brezilya’da beş vaka, Arjantin’in başkenti Buenos Aires’te ise 21 vaka tespit edildiği belirtilmiştir.

Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi’ne göre, Avrupa’da 2024 yılında kızamık vakaları on kat artarak 35.212’ye ulaştı. Bu raporlara göre uzmanlar durumu “kızamık vakalarında patlama” olarak yorumlamaya başladı.

ABD, kızamığı nasıl ortadan kaldırmıştı?

Kızamık, şimdiye kadar tanımlanan en bulaşıcı hastalıklardan biridir. Enfekte bir kişi, hastalığı 12 ila 18 kişiye bulaştırabilmektedir. Bu sayı grip için 1-4, COVID-19 için 2-5 aralığındadır. 1912’de kızamık, ABD’de bildirimi zorunlu hastalık ilan edilmiştir. Buna göre her yıl yaklaşık 3-4 milyon vaka ve 6.000 ölüm gerçekleşiyordu. Tıbbi bakım iyileştirse de, salgınlar her 2-3 yılda bir tekrarlanmaktaydı.

1963’te ilk kızamık aşısı yaygınlaştığında vakalarda dramatik düşüş yaşandığı açıklandı. 1971’de, kabakulak ve kızamıkçıkla kombine MMR aşısı piyasaya sürülmüştür. 1977’de başlatılan Ulusal Çocukluk Aşı Girişimi ile ilkokul çocuklarının aşılama oranı 1981’de %96’ya ulaştı. 1993’te başlatılan “Çocuklar İçin Aşılar” programı ile her çocuğun ücretsiz aşıya erişimi sağlanmıştır. 2000 yılı itibarıyla, ABD’de iç kaynaklı kızamık vakaları sıfıra indi. Sadece yurt dışından gelen enfeksiyonlar görüldüğü bildirilmekteydi. Aynı yıl CDC, ABD’de kızamığın ortadan kaldırıldığını ilan etti.

Kızamık vakalarındaki artış neden endişe verici?

Kızamık, tıpkı nezle gibi bir virüstür. Bakteriyel enfeksiyonlar antibiyotikle tedavi edilirken, virüsler genellikle sadece aşıyla önlenebilmektedir. Aşı, vücut bağışıklığını belirli virüslere karşı hazırlar. Tek doz aşı çoğu kişiyi korur; ikinci doz ise uzun süreli bağışıklık sağlar.

Kızamığın aşırı bulaşıcı olması nedeniyle toplumun %95’inin aşılanması gerekir. Bu “sürü bağışıklığı” olarak bilinmektedir. Ancak son 20 yılda, özellikle pandemi döneminde, küresel aşılanma oranlarında ciddi düşüş yaşanmıştır. Sağlık hizmetlerine erişimin kısıtlanması da bu düşüşü tetikledi.

Bu durum, ABD’de kızamık vakalarının yeniden yükselmesine yol açtı. Uzmanlar, kızamığın yeniden yaygın bir enfeksiyon haline dönüşmesinden endişe ediyor.

Kızamık vakaları yükselmeye devam ederse ne olur?

Salgın hastalıklar, bulundukları bölgede sürekli görülüyorsa “endemik” olarak tanımlanır. Nezle ve COVID-19 bu gruptadır. Belirli bir bölgede olağandışı vaka artışı “salgın” olarak adlandırılmaktadır. Üçten fazla vaka kızamık, salgın sayılmaktadır. Salgın yayılırsa “epidemi”, ülke sınırlarını aşarsa “pandemi” adını alır.

Teksas’taki kızamık salgını Ocak 2025’te başladı. Altı ilçede görülen vakalar kısa sürede 29 ilçeye yayılmıştır. 6 Mayıs itibarıyla 702 vakaya ulaşılmıştır. 2022’de yapılan bir çalışma, pandemi döneminde aşılarını yaptırmayan çocukların beş yıl boyunca risk altında kalacağını gösterdi. Bu sayının yaklaşık 15 milyon çocuğa denk geldiği belirtilmiştir.

Nisan 2025’te yayımlanan benzer bir araştırma, mevcut aşılanma oranlarıyla ABD’nin yeniden endemik kızamık riskiyle karşı karşıya olduğunu açıkladı. Önümüzdeki 25 yılda 850.000 vaka yaşanabileceği öngörüldü. Aşı oranları düşerse vaka sayısı 11 milyona çıkabilir.

Kızamık artışı nasıl durdurulabilir?

Bu eğilimi tersine çevirmek için aşılanma oranlarının düzenli olarak artırılması şart. Nisan 2025 tarihli çalışmaya göre, toplumsal aşı oranı %5 artarsa önümüzdeki 25 yıldaki vaka sayısı 3.000 ila 19.000 arasında sınırlandırılabilir. Şubat 2025’te yayımlanan başka bir modelleme, yerel sağlık birimlerinin erken müdahalesiyle kızamık salgınlarının durdurulabileceğini gösterdi. Ancak bunun için nüfusun en az %85’inin aşılı olması gerekiyor. Elbette bu hedefe ulaşmak, ücretsiz ve erişilebilir çocuk aşılarının sürekli sağlanmasını ve halkın aşıya güveninin yeniden tesis edilmesini gerektiriyor.